„Pani jeziora” napisana przez Gioacchino Rossiniego w 1819 roku przenosiła ówczesnego widza i słuchacza w świat całkiem nowy, od niedawna dopiero odkrywany przez ówczesną europejską publiczność: świat romantyczny. Rossini był pierwszym kompozytorem operowym, który sięgnął do zyskującej sobie ogromną poczytność twórczości Waltera Scotta, pisarza fascynującego coraz szersze rzesze czytelników posępnym urokiem pejzaży dawnej Szkocji, jej gór, mrocznych zamczysk i tajemnic skłóconych klanów.

Rossini komponował Panią jeziora dla zespołu znakomitych śpiewaków, jakich w Teatro San Carlo w Neapolu zgromadził rzutki impresario Domenico Barbaja. I dzięki ich inspiracji między innymi potrafił połączyć w swoim nowym dziele efektowne, wirtuozowskie fajerwerki wokalne z nastrojową, melancholijną nutą świeżego romantyzmu.

Po premierze, przyjętej chłodno przez publiczność neapolitańską, przyzwyczajoną jeszcze do całkiem innych klimatów, kolejne przedstawienia kończyły się coraz większym sukcesem, aż w końcu Pani jeziora triumfalnie wkroczyła na najważniejsze sceny europejskie. Ograniczeniem były wszelako zawrotne wymagania, jakie stawiała śpiewakom. Toteż w drugiej połowie stulecia zniknęła z repertuaru, zaś przywrócona do życia po stu latach, dziś pojawia się od czasu do czasu na tych scenach, które mają po temu dosyć odwagi - oraz zespół odpowiednich wykonawców. Na pewno do oper tych zalicza się Metropolitan Opera w Nowym Jorku. Świadczą o tym również poniższe recenzje po premierze spektaklu Pani jeziora w Met.

******

Streszczenie akcji:

Akt I
Rzecz dzieje się w XVI wieku w Szkocji, podczas buntu górali przeciw królowi Jakubowi V. Helena, córka Douglasa, który stoi na czele buntu, odbywa codzienną przejażdżkę po jeziorze, zwierzając się jego falom ze swoich trosk sercowych. Kocha bowiem młodego Malcolma, lecz ojciec przeznaczył ją innemu...

Natomiast Helenę ujrzał pewnego razu sam król Jakub, zakochał się - i teraz przybył w te strony incognito, pod imieniem Huberta, w nadziei pozyskania względów nieznajomej dziewczyny. Ta zaś, sądząc iż to zbłąkany myśliwy, oferuje mu gościnę. Gdy jednak docierają do domu, król uświadamia sobie ze zdumieniem, iż ojcem Heleny jest Douglas d’Angus, jego dawny mentor, niesprawiedliwie wygnany z dworu, Helena zaś z woli ojca zaręczona jest z Rodrigiem, prawą ręką Douglasa. Doznany zawód oraz zazdrość króla łagodzi jednak - jednocześnie dając mu cień nadziei - niechęć, z jaką Helena wyraża się o tym planowanym małżeństwie...

Ledwie król zdążył odjechać, przybywa Malcolm, którego kocha Helena. Młody człowiek niechcący słyszy, jak ojciec nakazuje córce poślubić Rodriga. Kiedy Douglas wychodzi, młodzi przysięgają sobie miłość.

Uzbrojeni górale gromadzą się wokół Rodriga, który przedstawia im Helenę jako swą przyszłą żonę. Malcolmowi nie udaje się dłużej skrywać swych uczuć do niej... I nie wiadomo, czym by się to skończyło, gdyby nie nagła wiadomość: królewskie wojska ruszyły do ataku! Rodrigo z góralami szykują się do walki. Wojna.

Akt II
Wciąż pod imieniem Huberta, król Jakub szuka Heleny, chcąc ochronić ją przed spodziewanym rozlewem krwi. A gdy ją wreszcie spotyka, wyznaje jej swoją miłość. Słysząc zaś, że dziewczyna kocha innego, w geście szlachetności wręcza jej pierścień, który - jak powiada - otrzymał „od samego króla Jakuba”, a który zapewni jej bezpieczeństwo w obliczu wojsk królewskich. Rozmowę ich podsłuchał jednak Rodrigo, który wzywa teraz swoich wojowników, by zabili nieznajomego, powołującego się na przyjaźń ze znienawidzonym królem. Helena ich powstrzymuje, lecz Rodrigo wyzywa „Huberta” na pojedynek - i ginie z jego rąk.

Śmierć Rodriga przesądza o klęsce górali. Douglas i Malcolm, pojmani, trafiają do więzienia. Wtedy Helena udaje się na dwór królewski, by skorzystać z mocy danego jej pierścienia. I oto, stając przed królem Jakubem, rozpoznaje w nim rzekomego Huberta! Ten zaś uwalnia jej ojca oraz Malcolma. Młodzi mogą się pobrać - zaś w Szkocji znowu panuje pokój.

******

Głosy prasy

Można było odnieść wrażenie, iż cudowna pani DiDonato oraz szybko wspinający się po ścieżce kariery młody dyrygent włoski pan Mariotti niemal idą w zawody: kto z nich włoży w tę muzykę więcej delikatności. Pani DiDonato śpiewała rozkoszne frazy Rossiniego miękko i z bogactwem wyrazu, subtelnie wplatając ozdobniki i biegniki w długie łuki melodii. Pan Mariotti wydobywał z natchnionej orkiestry Metropolitan nuty szlachetnie wyciszone, a zarazem przejrzyste. Pan Flórez stworzył postać króla pełnego wdzięku, młodego i namiętnego, pod względem wokalnym będąc w swojej najlepszej formie: bez wysiłku wykonywał biegniki i rulady, odważnie atakując wysokie nuty.

- „The New York Times”

Joyce DiDonato triumfuje. Śmiało można powiedzieć, iż należy ona do grona śpiewaków najznakomitszych w świecie; w poniedziałek wzniosła się ponad wszelką doskonałość... było to wykonanie sięgające szczytów jej już i tak szczytowych osiągnięć... jej barwa głosu - to był czysty miód, jej koloratura fruwała bez wysiłku...

- „NY Classical Review”

W tym triathlonie techniki wokalnej, jaką jest rola Heleny, Joyce DiDonato przechodzi samą siebie ... Inscenizacja Paula Currana stwarza nastrojowe tło tej opery, z mrocznym niebem i z platformą, na której rozwijają się poszczególne sytuacje dramatyczne.

- WQXR

******

14 marca 2015 (sobota), godz. 17:55, sala koncertowa Filharmonii
THE METROPOLITAN OPERA LIVE IN HD
Gioacchino Rossini: Pani jeziora (La donna del lago)

Libretto - Andrea Leone Tottola, na podstawie poematu Waltera Scotta The Lady of the Lake

Prapremiera: Neapol, Teatro San Carlo, 1819

Obsada:

Jakub V, król Szkocji, ukrywający swoją tożsamość pod imieniem Huberta - JUAN DIEGO FLÓREZ (tenor)
Douglas, szlachcic szkocki, przywódca buntu przeciw królowi - OREN GRADUS (bas)
Helena, córka Douglasa - JOYCE DI DONATO (sopran)
Rodrigo, namiestnik Douglasa - JOHN OSBORN (tenor)
Malcolm, młody szlachcic zakochany w Helenie - DANIELA BARCELLONA (mezzosopran)
Albina, powiernica Heleny - OLGA MAKARINA (sopran)
Serano, służący Douglasa - EDUARDO VALDES (tenor)
Bertram, służący na dworze króla Jakuba - GREGORY SCHMIDT (tenor)

Dyryguje: MICHELE MARIOTTI
Reżyseria: PAUL CURRAN
Scenografia i kostiumy: KEVIN KNIGHT Światło: DUANE SCHULER
Projekcje: DRISCOLL OTTO

Planowany czas trwania przedstawienia: 3 godziny 30 minut, w tym jedna przerwa