Żylaki kończyn dolnych wynikają z przewlekłej choroby żylnej, której przebieg związany jest z utrudnieniami w odpływie krwi z układu żylnego kończyny dolnej. W nogach zlokalizowane są dwie sieci naczyń żylnych - przebiegające tuż pod skórą żyły powierzchowne oraz znajdujące się znacznie głębiej żyły głębokie. W początkowym stadium rozwoju żylaki dotyczą naczyń powierzchownych.

Takie żylaki nazywamy żylakami pierwotnymi i mogą rozwinąć się także w żyłach głębokich, jednak takie rozpoznanie lekarze traktują jako powikłania choroby żylnej. Krew płynąca w żyłach ma trudne zadanie - musi płynąć z góry na dół i z dołu do góry. Jeżeli dochodzi do nieprawidłowości związanych np. z długotrwałym przebywaniem w pozycji siedzącej i brakiem pracy mięśni, które fizjologicznie działają jak pompa oraz tłoczą krew, krew zaczyna zalegać w żyłach kończyn dolnych i rozciąga naczynia, aby móc się w nich pomieścić. Żylaki kończyn dolnych powstają więc w wyniku niedrożności naczyń żylnych oraz zwiększenia ciśnienia w żyłach związanym z utrudnionym odpływem krwi.

Płeć i wiek decydującymi czynnikami sprzyjającymi występowaniu żylaków

Szacuje się, że w Polsce 10 milionów osób ma problem z żylakami. Grupą szczególnie narażoną na występowanie żylaków są kobiety - stanowią aż 75% chorych. Każdego roku do lekarzy zgłasza się kolejne 200 tysięcy pacjentów, skarżąc się na uczucie ciężkości i charakterystyczne, widoczne przez skórę zmiany. Występowanie żylaków w dużym stopniu związane jest z predyspozycjami genetycznymi do tego typu schorzeń. Ryzyko pojawienia się żylaków u osoby, której oboje rodziców cierpiało z powodu tej przypadłości, wynosi aż 89%, dlatego kiedy już chory zgłosi się do lekarza, specjaliści często rozpoczynają wizytę od wywiadu i zapytania o występowanie niewydolności żylnej w najbliższej rodzinie. Ogromne znaczenie ma również wiek pacjenta - osoby starsze są bardziej narażone, co nie znaczy, że żylaki są problemem w ogóle niedotykającym młodych ludzi. „Można powiedzieć, że jest to choroba społeczna dotycząca około 50% populacji w wieku lat 50, 60% w wieku lat 60, itd. Ale problem żylaków wrodzonych dotyczy też młodych osób” - przyznaje dr Andrzej Zieliński, specjalista chirurgii naczyniowej.

Żylaki mogą być pierwotne bądź wrodzone (https://www.tourmedica.pl/blog/jak-powstaja-zylaki-nog/). Powstawanie żylaków pierwotnych związane jest z występowaniem podstawowych czynników ich powstawania, wymienionych powyżej, a więc skłonności genetycznych i wieku pacjenta. Tego typu żylaki pojawiają się samoistnie. Ich występowanie związane jest z dodatkowymi czynnikami ryzyka, takimi jak przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych czy przebyte ciąże. Kobiety z automatu są bardziej narażone na występowanie żylaków, dodatkowo ilość ciąż zaostrza dolegliwości u pań ze skłonnościami do powstawania żylaków. Szacuje się, iż co trzecia kobieta w pierwszej ciąży i co druga w ciąży drugiej ma problemy z żylakami kończyn dolnych. Do wysokiej grupy ryzyka należą także osoby otyłe. Występowanie żylaków kończyn dolnych ściśle związane jest z prowadzonym trybem życia. Praca związana z długotrwałą pozycją stojącą lub siedzącą utrudnia prawidłowy przepływ krwi w naczyniach żylnych, poprzez co znacząco zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się objawów przewlekłej chory żylnej. Żylakom sprzyja także nadmierny wysiłek fizyczny oraz noszenie obcisłych ubrań, zwłaszcza podkolanówek bądź pończoch z ciasnymi ściągaczami.

Żylaki wtórne powstają w wyniku przebytych lub istniejących chorób, których przebieg wywołuje zastój krwi w żyłach. Do schorzeń wywołujących żylaki zaliczamy między innymi zapalenie żył głębokich.