Emile Herzog, członek Akademii Francuskiej piszący pod pseudonimem Andre Maurois, akcentował, że „rocznice były zawsze terenem bardzo podatnym do rozpalania namiętności”.
Wczorajsza data przywodzi na myśl dwa nader ważne wydarzenia. 24 sierpnia 1949 r. wszedł w życie Traktat Waszyngtoński o utworzeniu NATO (Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego), w składzie której znalazło się 12 państw (obecnie - 28). Dokument obejmował 14 artykułów, w tym ten kluczowy, piąty - stwierdzający, iż atak na któregoś z członków Organizacji winien być uznany przez pozostałe państwa jako atak na nie same. Dotąd został on zastosowany tylko raz, po zamachach z 11 września 2001 r. Polska należy do Sojuszu już od 15 lat, ale w obecnej sytuacji międzynarodowej pojawiły się (według mnie - bezzasadne) spory, czy art. 5 rzeczywiście gwarantuje nam bezpieczeństwo. Kwestią sporną stała się też aktualnie interpretacja Aktu Stanowiącego o Wzajemnych Stosunkach, Współpracy i Bezpieczeństwie między NATO a Federacją Rosyjską z maja 1997 r.
Także 24 sierpnia przypada Dzień Niepodległości Ukrainy, choć ogólnokrajowe referendum nt. jej ogłoszenia odbyło się dopiero 1 grudnia 1991 r., ale jeszcze przed formalnym rozwiązaniem ZSRR. Polska uznała jako pierwsza (na kilka godzin przed Kanadą) tę niepodległość i dobrze pamiętam jednoznaczną debatę w Sejmie w tej sprawie i swoje wystąpienie w imieniu Klubu SLD. Dziś ta rocznica obchodzona była w dramatycznych okolicznościach - wojny toczącej się na wschodzie Ukrainy. Jej ofiarami stało się od kwietnia, co podały właśnie władze w Kijowie, 700 żołnierzy, nie wiadomo ilu separatystów, zginęło co najmniej 2 tys. cywilów, zaś kilkaset tysięcy osób musiało opuścić swe domy. Straty materialne w kluczowym dla gospodarki kraju Donbasie są ogromne, już szacowane na wiele miliardów dolarów.
Na uroczystości w Kijowie prezydent Petro Poroszenko zapowiedział znaczne zwiększenie wydatków na armię - o ponad 2 mld euro do 2017 r. Szereg oddziałów uczestniczących w defiladzie wojskowej udało się po niej bezpośrednio na front. Równocześnie w Doniecku prorosyjscy separatyści zorganizowali pochód ukraińskich jeńców - symbolicznie nawiązujący do pochodu z 1944 r. na Placu Czerwonym w Moskwie wziętych do niewoli niemieckich żołnierzy. To wydarzenie niewątpliwie stanowi naruszenie odnośnej Konwencji Genewskiej.
Sytuacja na Ukrainie nie jest jednoznaczna i np. symboliczne stały się w ostatnich dniach dwie dymisje - znanej dziennikarki Tatiany Czornowił, szefowej Biura Antykorupcyjnego, oraz Pawła Szeremety, ministra rozwoju gospodarczego i handlu. De facto uznali oni, że są bez szans w batalii z „wczorajszym systemem”, blokującym reformy.
Wiele łączy obie te rocznice - przede wszystkim sfera bezpieczeństwa, która na nowo stała się paląca w skali Europy i całego świata. Gdy namiętności przekształcają się w spory to jest jeszcze do przyjęcia, ale już nie, gdy ich efektem są konflikty zbrojne. W kontekście sytuacji na Ukrainie i zbliżającego się szczytu NATO w walijskim Newport ważne jest oświadczenie kanclerz Merkel, która przebywała w Kijowie w przeddzień obchodów rocznicy niepodległości, że Sojusz może zaoferować Ukrainie współpracę, ale nie członkostwo.
Inny wybitny twórca francuski, zmarły dwie dekady przed Maurois - Tristan Bernard pisał, iż „wielką korzyścią namiętności jest to, że pochłania”. To pochłanianie może nawet przynosić korzyści w sferze osobistej. Ale w dziedzinie polityki namiętności, połączone z interesami i realizowane za pomocą oręża, przynoszą skutki nie do przewidzenia i niekiedy tragiczne.
Tadeusz Iwiński
Olsztyn wybrał. Prezydentem będzie Robert Szewczyk!
