Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

W styczniu 2014 roku rozpoczęły się długo oczekiwane konsultacje społeczne dotyczące rewitalizacji obszaru Koszar Dragonów w Olsztynie. Organizatorem cyklu spotkań, które potrwają do czerwca 2015 jest Stowarzyszenie Warnija. W imieniu Grupy Roboczej do spraw rewitalizacji obszaru Koszar Dragonów w Olsztynie, powołanej przez koalicję organizacji pozarządowych, pragnę przedstawić oficjalne stanowisko w przedmiotowej sprawie, będące efektem półtorarocznej pracy tego gremium. Stanowisko to wraz z pismem przewodnim i prośbą o spotkanie otrzymał Prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz.

W związku z trwającymi konsultacjami społecznymi, Grupa Robocza ds. Rewitalizacji Koszar Dragonów w Olsztynie, powołana jesienią 2013 r. przez Koalicję Organizacji Pozarządowych na Rzecz Rewitalizacji Obszaru Koszar Dragonów w Olsztynie („Koalicja dla Koszar Dragonów”), przypomina najważniejsze wnioski płynące z naszej ponad rocznej pracy na ten temat. Pełen materiał w ciągu całego 2014 roku był prezentowany na spotkaniach w Ratuszu z urzędnikami miejskimi i radnymi.

Słowo „rewitalizacja” jest często (nad)używane w odniesieniu do działań niemających z rewitalizacją nic wspólnego. Przypomnijmy zatem czym rewitalizacja jest. Patronujący obecnie trwającym konsultacjom społecznym dr Andreas Billert, ekspert i wieloletni praktyk rewitalizacji miast, określa rewitalizację jako kompleksowy proces odnowy obszaru zurbanizowanego, którego przestrzeń, funkcje i substancja uległy procesowi strukturalnej degradacji, wywołującej stan kryzysowy, uniemożliwiający lub znacznie utrudniający prawidłowy rozwój ekonomiczny i społeczny tego obszaru, jak i zrównoważony rozwój całego miasta. Tak rozumiana rewitalizacja jest długotrwałym, kompleksowym procesem ożywienia miasta lub jego części będących w widocznym kryzysie. To proces co prawda podejmowany i koordynowany przez zarządzających miastem, ale prowadzony w ciągłej i aktywnej współpracy miejskiej administracji z innymi podmiotami publicznymi, mieszkańcami, lokalnymi przedsiębiorcami, organizacjami społecznymi, kościołami czy też zainteresowanymi osobami prywatnymi. Działania rewitalizacyjne muszą obejmować przestrzeń, funkcję i substancję danego obszaru - ale są to tylko narzędzia używane do osiągnięcia zamierzonych celów społecznych i gospodarczych oraz tym celom podporządkowane. Rewitalizacja ma zawsze charakter kompleksowy, w jej ramach prowadzony jest szereg wielowątkowych, wzajemnie uzupełniających się i wzmacniających działań, mających na celu wywołanie na danym obszarze jakościowej pozytywnej zmiany społecznej. Celem tych działań jest znalezienie dla tego miejsca nowego zastosowania lub przywrócenie jego pierwotnego stanu i funkcji, tak, aby wykorzystać jego potencjał. Podmiotem rewitalizacji jest zawsze człowiek. To z ludźmi, i dla ludzi, rewitalizację się robi.

R E K L A M A

Przy tak rozumianej przez nas rewitalizacji postulowany obszar Koszar Dragonów może docelowo, w wyniku stymulowanego przez administracje miejską procesu, stać się ważną i żywą częścią miasta. Nie stanie się tak jednak poprzez wyłącznie remonty i modernizację istniejących budynków, ulic czy infrastruktury, lecz przede wszystkim poprzez równoległe skuteczne pobudzanie aktywności ludzi: mieszkańców i ich gości, dzierżawców i właścicieli, instytucji, przedsiębiorców, klientów i użytkowników, którym w wyniku procesu rewitalizacji umożliwi się, na czytelnych, przejrzystych i sprawiedliwych zasadach korzystanie z budynków i przestrzeni Koszar Dragonów.

Zwracamy przy tym uwagę, że jest tu mowa o obszarze większym od Starego Miasta, korzystnie położonym tuż przy ścisłym centrum Olsztyna. Budynki Koszar Dragonów i teren między nimi są w przeważającej mierze nadal miejską własnością - co daje miastu unikalną możliwość decydowania i podejmowania skutecznych działań, ograniczonych jedynie przez prawo. Z punktu widzenia finansów miejskich jest niezwykle istotne, aby ten obszar miasta nie stanowił - jak dotąd - obciążeń a wręcz przeciwnie, by generował stabilne przychody podatkowe, kreował miejsca pracy i dawał mieszkańcom miasta możliwości wzrostu ich osobistych dochodów oraz nowe perspektywy rozwoju.

W trakcie ponad rocznych prac Grupy Roboczej wypracowaliśmy główne wstępne założenia dotyczące przyszłości obszaru Koszar Dragonów. Są to m.in.:

1. Rewitalizacji powinien być poddany obszar większy niż historyczne Koszary Dragonów. Powinien on obejmować również obszar ograniczony: od zachodu - Łyną, od południa - ulicą Nową Artyleryjską, od wschodu - Al. Wojska Polskiego, od północy - jarem (i obejmować co najmniej budynki i teren dawnej intendentury przy ul. Dąbrowskiego). Uzasadnione jest to powiązaniami historyczno-przestrzennymi, jednolitymi rozwiązaniami architektonicznymi, postępującą degradacją obiektów i bezpośrednim sąsiedztwem; teren ten został również wyznaczony przez Radę Miasta do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (uchwała nr V/54/2003 z 29.01.2003 r.). Zasadne jest w związku z tym m.in. wstrzymanie sprzedaży poszczególnych budynków czy działek na tym obszarze - do czasu co najmniej wypracowania planów postępowania dla całości obszaru (tj. zakończenia konsultacji społecznych, przyjęcia przez Radę Miasta uchwały o przystąpieniu do rewitalizacji, przyjęcia lokalnego planu rewitalizacji i harmonogramu rewitalizacji). Fakt, że znalazł użytkownika budynek dawnej piekarni w zespole intendentury dodatkowo przemawia za powiększeniem obszaru rewitalizacji do postulowanego.

2. Unikalną wartością obszaru jest jego układ urbanistyczny, zachowujący pierwotne cechy historycznego założenia Koszar Dragonów. W związku z tym jako nadrzędną zasadę powinno się przyjąć zachowanie integralności przestrzennej i architektonicznej zespołu zabudowy historycznej i współczesnej, m.in. należy wprowadzić zakaz zamykania i zabudowywania narożników dziedzińców koszarowych nową zabudową a dziedzińce te - będące unikalną cechą tego założenia urbanistycznego - nie mogą być w przyszłości zabudowane ani sprzedane i powinny być wykorzystane na cele publiczne. Dopuszczalna jest mała architektura, obiekty mobilne, sezonowe, sportowe, place zabaw itd. Należy również chronić (i uzupełniać) istniejącą zieleń przyuliczną.

3. Poszczególne historyczne obiekty Koszar Dragonów powinny odzyskać pierwotny kształt architektoniczny. Otwartym pozostaje pytanie - co zrobić z obiektami spalonymi?

4. Niepożądana jest sprzedaż całego terenu jednemu podmiotowi lub grupie powiązanych podmiotów.

5. Funkcje poszczególnych obiektów nie mogą być zdefiniowane „z góry”. Rewitalizacja jest ciągłym i długotrwałym procesem dziejącym się „tu i teraz”, funkcje budynków i terenu są zależne od bieżących potrzeb, koniunktury, mody, mieszkańców miasta, dzierżawców, właścicieli itd. Ważne jest przyjęcie zasad, określenie priorytetów i określenie ewentualnych funkcji niepożądanych.

6. Obszar Koszar Dragonów jest na tyle duży, że zmieszczą się tu wszelkie możliwe funkcje: edukacja, kultura, sztuka, sport, mieszkalnictwo, handel, usługi, rekreacja, rozrywka, gastronomia, wydzielone przestrzenie dla dzieci, seniorów, przemysłów kreatywnych itd. Połączenie (i wymieszanie) różnorodnych funkcji na tym obszarze jest konieczne, by Koszary Dragonów stały się żywą częścią miasta a nie jego makietą.

7. Kluczową instytucjonalną rolę odgrywa w tej chwili miejska administracja. W rękach Prezydenta jest podjęcie odpowiednich decyzji- w pierwszej kolejności powołanie odrębnej komórki organizacyjnej (choćby jednoosobowej), skoncentrowanej wyłącznie na pracy nad rewitalizacją omawianego obszaru. Podjęcie pilnych kroków jest niezbędne, bo proces degradacji zabytków postępuje i nasila się.

8. Potrzeba podjęcia pilnych działań wynika również z pojawiających się możliwości uzyskania dodatkowych środków finansowych, które niedługo staną się dostępne(a do których dostęp będzie warunkowany instytucjonalną gotowością potencjalnych beneficjentów tych środków). Niewykorzystanie tej szansy może zaprzepaścić(albo co najmniej na długie lata odroczyć) plan włączenia obszaru Koszar Dragonów w żywą tkankę miasta.

9. Proponujemy, aby budynek stajni południowych (ul. Gietkowska 9L) i przyległy do niego od południa dziedziniec - miejsca dotychczasowych działań animowanych przez stronę społeczna - przeznaczyć na taką właśnie aktywność mieszkańców miasta: działania nieformalne, spontaniczne, kulturalne, artystyczne, edukacyjne itd. Wymaga to jedynie przeprowadzenia drobnych prac remontowych i odstąpienia od zamiaru wynajmowania tego budynku. Niewielkim nakładem społeczeństwo Olsztyna wzbogaciłoby się o niespotykana w skali kraju formę niesformalizowanej aktywności społecznej, gdzie każdy mieszkaniec, grupa mieszkańców, stowarzyszenie, itd. mogłoby z tej przestrzeni skorzystać (początek rewitalizacji społecznej obszaru Koszar Dragonów). Niezbędne jest w tym celu ustalenie i sformułowania czytelnych zasad na jakich miałoby się to odbywać oraz stworzenie właściwych uregulowań formalnoprawnych. W tym celu można np. wyłonić Radę, z udziałem dotychczasowych aktywistów oraz przedstawicieli Miasta, która odpowiadałaby za prawidłowe wykorzystanie tego obiektu. Rewitalizację Koszar Dragonów można rozpocząć już od zaraz - właśnie od takich niewielkich acz praktycznych działań.

Niestety, bieżące pilne sprawy dotyczące Koszar Dragonów - jak brak prądu w stajniach południowych, czy niszczenie tychże stajni przez zalewające je wody opadowe (w wyniku źle wykonanej(?), a może niedokończonej?) ulicy Dragonów - pomimo rocznych naszych starań i deklaracji urzędników, nie są realizowane przez administrację miasta. Przy czym, choć wszyscy urzędnicy i radni, z którymi jako Grupa Robocza prowadziliśmy rozmowy, deklarowali (i nadal deklarują) ogromne zainteresowanie Koszarami Dragonów i ich przyszłością, nie przekłada się to na czyny.

Prace Grupy Roboczej, powołanej przez „Koalicję dla Koszar Dragonów”, nadal trwają. Będziemy o efektach naszej pracy sukcesywnie informować.

Czy można leżącą w sercu miasta smutną, opustoszałą i popadającą w ruinę dzielnicę hurtowni, składów i magazynów przekształcić w prawdziwe POLIS - tętniącą życiem wspólnotę obywateli? Miejsce zamieszkania, kreacji, biznesu, sztuki, sportu i zabawy? Wierzymy, że tak. Narzędzia by do tego doprowadzić są w naszych, Olsztynian, rękach.

Olsztyn, 12.02.2015

Grupa Robocza ds. Rewitalizacji Koszar Dragonów w Olsztynie :

Wojciech From
Piotr Odoj
Rafał Pluciński
Piotr Rożen
Jacek Strużyński
Jerzy Żyngiel