Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Jest wiosna, zbliża się lato. Zwolennicy aktywnego wypoczynku nie mogą doczekać się stabilizacji pogody, by wyruszyć na turystyczne trasy, by odwiedzić warmińsko-mazurskie miasta i miasteczka, zabytki, rezerwaty i inne interesujące miejsca, których w naszym regionie nie brakuje. W cyklu „”Poznaj Warmię i Mazury” postaramy się wskazać lub przypomnieć naszym czytelnikom miejsca, które warte są zainteresowania. Dzisiaj o jednej z największych atrakcji turystycznych Warmii i Mazur - Wilczym Szańcu w Gierłoży koło Kętrzyna.

Wilczy Szaniec to jedna ze siedzib kwatery głównej führera (wodza naczelnego). Kwaterę główną utworzono w Niemczech w pierwszych dniach września 1939 roku. Była ona ośrodkiem dowodzenia w czasie wojny. Nie miała swojej stałej siedziby, zależnie od sytuacji na froncie była przenoszona w różne miejsca. Najdłużej mieściła się właśnie w Gierłoży. Podczas wojny z Polską kwatera mieściła się w pociągu specjalnym.

18 grudnia 1940 roku Hitler podpisał dyrektywę „Barbarossa”, zakładającą rozgromienie Związku Radzieckiego w błyskawicznej kampanii. Jednak przygotowania do wojny rozpoczęto jeszcze przed podpisaniem dyrektywy. Na rozkaz Hitlera w pobliżu granicy z ZSRR miała powstać nowa kwatera, z której można by dowodzić frontem wschodnim. Miała ona przede wszystkim chronić przed atakami z powietrza. Uznano, że najlepiej będzie ją zbudować w Prusach Wschodnich. Wyszukaniem odpowiedniego miejsca zajęła się specjalna grupa oficerów sztabowych i ekspertów budowlanych. Hitler nadał tej kwaterze nazwę Wilczy Szaniec (Wolfsschanze). Wykorzystał swój pseudonim „Wilk”, którego używał w 1919 r. wygłaszając w Monachium odczyty propagujące hasła nazistowskie.

Wybór Gierłoży na lokalizację Wilczego Szańca nie był przypadkowy. Miejsce leżało blisko granicy z ZSRR, a więc Hitler mógł przebywać blisko frontu podczas wojny i stąd kierować działaniami wojennymi. Od strony wschodniej naturalną ochronę kwatery stanowiły Wielkie Jeziora Mazurskie, a przesmyk pomiędzy jeziorami zabezpieczała Twierdza Boyen w Giżycku. Ponadto całe Prusy Wschodnie były mocno ufortyfikowane. Kwatera leżała na uboczu, z dala od głównych szlaków komunikacyjnych. Bezpośredni dostęp do niej utrudniały leżące w sąsiedztwie jeziora i bagna. Zbudowano ją w niewielkim, ale gęstym lesie mieszanym, który ułatwiał maskowanie. Istniejąca tu już od dawna linia kolejowa łącząca Kętrzyn z Węgorzewem ułatwiała komunikację i dowóz materiałów budowlanych. Jesienią 1940 roku dostęp do miejsca budowy został zamknięty dla ludności cywilnej. Rozpoczęto budowę Wilczego Szańca. Zajęła się tym specjalizująca się w budowaniu umocnień wojskowych Organizacja Todt. Oficjalnie budowano zakłady chemiczne „Ascania”. Na budowie pracowali tylko Niemcy, pewni i zaufani. Nowa kwatera już w maju 1941 roku była gotowa na przyjęcie Hitlera, ale prace budowlane trwały dalej. Wilczy Szaniec był stale rozbudowywany, aż do ostatniego dnia pobytu w nim Hitlera.

W pierwszym okresie budowy (1940-41) powstawały niewielkie betonowe schrony, domy z cegły i baraki drewniane. W drugiej fazie (1942-43) do istniejących budowli dodawano przestronne przybudówki. W tym czasie powstało też wiele nowych, lekkich schronów i budynków. W trzeciej fazie budowy (1944) istniejące już bunkry wzmocniono grubym płaszczem betonowym. Koszt budowy Wilczego Szańca szacuje się na ponad 36 mln marek.

Wilczy Szaniec był niewielkim warownym miasteczkiem, zajmującym 2,5 km2, podzielonym na trzy koncentrycznie podzielone strefy bezpieczeństwa. Strefa I to centrum kwatery, położone na północ od linii kolejowej. Tu znajdowały się bunkry Hitlera, Bormanna, Keitla, Göeringa i Jodla. Tu też mieszkali członkowie Gwardii Przybocznej Hitlera, lekarze, sekretarki, stenotypiści i kierowcy. Mieli oni do dyspozycji dwa kasyna oficerskie, dwie herbaciarnie, kino i saunę. Wokół strefy I zorganizowano Strefę II. W tej strefie znajdowały się m.in. budynki Sztabu Dowodzenia Sił Zbrojnych i schron komendanta kwatery. Strefa III otaczała ze wszystkich strony Strefy I i II, ale znajdowała się wewnątrz ogrodzenia. Tutaj znajdowały się m.in. obiekty zajmowane przez Batalion Ochrony Fürera oraz stanowiska dział przeciwpancernych i przeciwlotniczych.

W Wilczym Szańcu powstało łącznie ponad 80 budowli: 8 najcięższych schronów przeciwlotniczych o betonowych ścianach i stropach o grubości 5-8 metrów, wiele mniejszych bunkrów o ścianach o grubości 2 metrów oraz liczne domy z oknami zabezpieczonymi stalowymi okiennicami i wreszcie baraki drewniane.

Do kwatery prowadziły trzy bramy: od strony Kętrzyna, obok wartowni „Zachód”, od strony Węgorzewa przy wartowni „Wschód” oraz od strony lotniska, przy wartowni „Południe”. Istniały tutaj również dwa lotniska: jedno na skraju kwatery, a drugie w odległości 5 km.

Całą kwaterę otoczono polami minowymi o długości 10 km i szerokości od 100 do 150 metrów. Po obu stronach pól minowych znajdowały się zasieki z drutu kolczastego oraz wysoka siatka uniemożliwiająca wejście zwierząt leśnych na miny.

W Wilczym Szańcu przebywało łącznie ponad 2100 oficerów, żołnierzy i osób cywilnych. Hitler mieszkał w kwaterze ponad 850 dni. Przyjechał tu dwa dni po rozpoczęciu wojny z ZSRR i przebywał, z krótkimi przerwami, do 20 listopada 1944 roku.

24 stycznia 1945 r., gdy Armia Czerwona wkroczyła do pobliskiego Węgorzewa, niemieccy saperzy wysadzili w powietrze wszystkie obiekty znajdujące się w Wilczym Szańcu. Do zburzenia jednego tylko schronu ciężkiego użyto około 8 ton materiałów wybuchowych.

Wilczy Szaniec został udostępniony turystom w 1959 roku.